19 Ιανουαρίου 2016

σαπούνι με δαφνέλαιο

Σαπούνι με ελαιόλαδο και δαφνέλαιο, Savon d'Alep, Aleppo soap, το μεσογειακό σαπούνι (1)



Αν ρωτήσει κάποιος ποια είναι η παλαιότερη συνταγή για σαπούνι, πιθανόν η απάντηση να μας πάει στο 2.200 π.Χ. στη Βαβυλώνα όπου ανάμεσα στις πολυάριθμες πηλίνες πινακίδες που ανέδειξαν οι αρχαιολογικές ανασκαφές βρέθηκε και μια με τη συνταγή ενός είδους σαπουνιού από νερό, στάχτη και έλαιο κασσίας (Cinnamomum cassia).

 Αν πάλι ερευνούσαμε για την ιστορία του σαπουνιού –η σχετική βιβλιογραφία είναι περιορισμένη- θα βρισκόμασταν μπροστά σε μια σειρά από ρομαντικές ιστορίες που εμπλέκουν βασίλισσες της ελληνιστικής περιόδου, σταυροφόρους και εμπόρους του δρόμου του μεταξιού. Από τα πραγματικά ελάχιστα βιβλία που κυκλοφορούν και περιέχουν ιστορικές πηγές προκύπτει ότι η παραγωγή σαπουνιού –σε πολύ μικρή ή οικιακή κλίμακα- ξεκίνησε από την Ανατολική Μεσόγειο με πρώτες ύλες το ελαιόλαδο που υπάρχει εν αφθονία στην περιοχή από την αρχαιότητα, τη σόδα (αλκάλι) που προέρχονταν από την καύση φυτών ενδημικών στις παραθαλάσσιες περιοχές και το νερό.




Και η πόλη που διεκδικεί το «αρχαιότερο σαπούνι στον κόσμο» είναι το Χαλέπι της Συρίας, αναφέρεται δε ότι το σαπούνι εκεί έχει ιστορία μεγαλύτερη των 3.000 χρόνων. Το Χαλέπι, μια από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου με ανθρώπινες εγκαταστάσεις από την 7η χιλιετία π.Χ., κατακτημένο ανά τους αιώνες από τους πάντες (Χουρρίτες, Χετταίους, Ασσύριους, Ελληνες, Ρωμαίους, Άραβες, Βυζαντινούς, Τούρκους και Ευρωπαίους) υπήρξε ανέκαθεν χωνευτήρι πολιτισμών και σημαντικός εμπορικός σταθμός. Για το λόγο αυτό αναφέρεται στις (μυθ)ιστορίες του σαπουνιού ότι οι σταυροφόροι και οι έμποροι του Δρόμου του Μεταξιού γνώρισαν εκεί την μέθοδο παρασκευής σαπουνιού και την διέδωσαν στην πέριξ της Μεσογείου Ευρώπη (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία).

 Το παραδοσιακό σαπούνι από το Χαλέπι φτιάχνεται με ελαιόλαδο, δαφνέλαιο, αλκάλι και νερό. Επί αιώνες τώρα η συνταγή είναι ίδια και δεν έχει αλλάξει ποτέ. Δεν προστίθεται κανένα άρωμα, κανένα χρώμα ή οποιοδήποτε άλλο συστατικό. Η μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται είναι η παραδοσιακή θερμή μέθοδος: To μίγμα από ελαιόλαδο και αλκάλι βράζει σε μεγάλα χάλκινα καζάνια επί 5 ημέρες και στο τέλος της διαδικασίας σαπωνοποίησης προστίθεται το δαφνέλαιο. Η σαπωνόμαζα απλώνεται σε μεγάλη επίπεδη επιφάνεια και εφόσον κρυώσει κόβεται σε τετράγωνα ή παραλληλόγραμμα τεμάχια. Τα σαπούνια τοποθετούνται σε σωρούς και αφήνονται να στεγνώσουν (ωριμάσουν) επί 9 έως 12 μήνες. H ομορφιά αυτού του σαπουνιού αποκαλύπτεται όταν προσπαθήσεις να το κόψεις. Ενώ εξωτερικά μοιάζει με ένα artisanal σαπούνι ελαιολάδου με παλαιωμένη vintage όψη, στο εσωτερικό του κρύβει ένα σμαράγδι!




'Εχοντας υπόψη την πραγματικότητα των ημερών μας, ο καθένας καταλαβαίνει ότι αυτή η αρχαία συνήθεια που στηρίζει οικονομικά την πόλη, βρίσκεται σε κίνδυνο εξαφάνισης στον τόπο που γεννήθηκε καθώς οι περισσότερες βιοτεχνίες έχουν σταματήσει εδώ και καιρό να παράγουν.

Πληροφορίες από:
- Ν.Θ. Μπομπη, «Οδηγός Σαπωνοποιίας», Πιγκουίνος, 1957 (ευχαριστώ Νατάσσα).
- J. Angus, Olive Odyssey,Searching for the Secrets of the Fruit That Seduced the World, Greystone Books
- Φωτογραφίες για το savon d’Alep και για τη διαδικασία παρασκευής του θα βρείτε εδώ.

Όπως και στην υπόλοιπη Μεσόγειο, έτσι και στο Χαλέπι η βασική πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται για την παρασκευή σαπουνιού είναι το ελαιόλαδο. Στο συγκεκριμένο σαπούνι όμως το υλικό που κάνει τη διαφορά είναι το δαφνέλαιο. Και όταν λέμε δαφνέλαιο δεν εννοούμε το αιθέριο έλαιο των φύλλων της δάφνης ούτε οποιοδήποτε εκχύλισμα των φύλλων ή των καρπών του φυτού σε φυτικό έλαιο. Εννοούμε το έλαιο που εξάγεται μέσω του βρασμού των ώριμων καρπών της της δάφνης της ευγενούς (laurus nobilis) στην οποία έχουμε κάνει αφιέρωμα στο παρελθόν.   

Το δαφνέλαιο

Το δαφνέλαιο έχει παχύρευστη υφή, το χρώμα του είναι πράσινο ή καφε-πράσινο και έχει χαρακτηριστική πικάντικη οσμή. Αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (ελαϊκό οξύ -ω9 λιπίδια- κατά 35%), πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (λινολεϊκό οξύ -ω6 λιπίδια- κατά 25%) καθώς και από κορεσμένα λιπαρά οξέα (λαουρικό οξύ κατά 18%, παλμιτικό κατά 16%, στεατικό κατά 3%). Παρατηρούμε λοιπόν πως το δαφνέλαιο είναι πλούσιο σε:
  • ω9 λιπίδια που προσφέρουν θρέψη και λάμψη στην επιδερμίδα
  • ω6 λιπίδια που βοηθούν την ανασύσταση της επιδερμίδας και αποτρέπουν την αφυδάτωσή της 
  • λαουρικό οξύ που (όπως και το λάδι καρύδας) ενυδατώνει την επιδερμίδα και τρέφει τα μαλλιά. 
Το δαφνέλαιο περιέχει επίσης αιθέριο έλαιο σε ποσοστό 1% με κύριo συστατικό την 1.8 cineole στην οποία πιστώνουν σημαντικά αντιμικροβιακά, αντιοξειδωτικά και αναλγητικά χαρακτηριστικά.
Βάση της σύστασής του, τo δαφνέλαιο έχει αντιβακτηριακές, στυπτικές, καταπραϋντικές και επουλωτικές ιδιότητες. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται σε σκευάσματα για ευαίσθητες ή ατοπικές επιδερμίδες καθώς και για επιδερμίδες με προβλήματα ακμής. Επίσης είναι θρεπτικό, αντιοξειδωτικό, θεωρείται άριστο δυναμωτικό των μαλλιών. Στη λαϊκή φαρμακολογία, λόγω των αναλγητικών ιδιοτήτων του χρησιμοποιηθήκε για την αντιμετώπιση των ρευματοπαθειών και των μυικών πόνων.

Πληροφορίες από:
- Rosemary Gladstar's Medicinal Herbs: A Beginner's Guide, Storey 
- James Green, The Herbal Medicine-Maker's Handbook, Crown 
- Richard Mabey, The New Age Herbalist, Simon& Schuster

Με αυτά τα δύο πολύτιμα έλαια, το ελαιόλαδο και το δαφνέλαιο,  αποφάσισα να φτιάξω σαπούνι "τύπου" Χαλεπίου. Και λέω "τύπου" γιατί ναι μεν τα υλικά είναι ακριβώς τα ίδια με αυτά που χρησιμοποιούνται στο παραδοσιακό αυτό σαπούνι αλλά η μέθοδος που ακολούθησα είναι η ψυχρή αγαπητή μέθοδος του ερασιτέχνη που πάντα πετυχαίνει αλλά μάλλον δεν θα δώσει ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα. Αποφάσισα όμως κάποια απο τα σαπούνια αυτά να τα αφήσω να περιμένουν για ένα χρόνο τουλάχιστον. Μπορεί και να αποκτήσουν αυτή την δίχρωμη ομορφιά.



Στις φωτο, το χρώμα δεν αποτυπώθηκε σωστά. Το σαπούνι το έφτιαξα πριν 2 μήνες περίπου και τις πρώτες μέρες είχε ένα ωραίο γλυκό πράσινο χρώμα. Τώρα έχει την πιο απαλή απόχρωση του πράσινου - φυστικί.

Για το savon d'Alep ακολούθησα τις κλασσικές οδηγίες και χρησιμοποίησα:
  • 75% ελαιόλαδο extra virgin 
  • 25% δαφνέλαιο 
Επίσης:
  • Η ποσότητα νερού που χρησιμοποίησα σε σχέση με τα έλαια είναι 33%. Σε αυτή την ποσότητα νερού διέλυσα το NaOH. 
  • Προτίμησα υπερλίπανση 6%. Links για να βρείτε την ποσότητα του NaOH που επιθυμείτε υπάρχουν εδώ
  • Η αναλογία του δαφνέλαιου δεν είναι ίδια στα σαπούνια Χαλεπίου. Κυμαίνεται από 5% (καθότι το δαφνέλαιο δεν είναι φθηνό) έως και 55%. 
  • Για καθημερινή χρήση προτείνεται αναλογία δαφνελαίου της τάξης του 10% - 12%.   
  • Για λιπαρές ή πολύ ευαίσθητες επιδερμίδες προτείνεται αναλογία 20% - 25%. 
  • Τα σαπούνια με περιεκτικότητα σε δαφνέλαιο 50% - 55% θεωρούνται εξόχως πολυτελή και ονομάζονται "royal".  
  • Δεν χρησιμοποιήσα κανένα άρωμα, κανένα πρόσθετο.

Επέλεξα την αναλογία του 25% για να έχω ένα σαπούνι άνω του μέσου όρου που θα το χρησιμοποιήσω στο πρόσωπο και θα το δοκιμάσω και στα μαλλιά. Η υφή του είναι λεία και στιλπνή, μυρίζει φρεσκάδα με ήλιο, με κάνει να ονειρεύομαι τα σουκ στο Χαλέπι και στη Δαμασκό.


Οι Μικρασιάτες, ακόμα και αυτοί της τέταρτης γενιάς όταν σκεφτόμαστε "προσφυγικά ζητήματα", ξεριζωμούς, -να πάλι  αυτός ο κόμπος- δεν τα πάμε καλά με τα λόγια. Αντί για κοινοτυπίες ή ανούσια μελό, να, ένα μυρωδάτο σαπούνι να ξεπλύνει την ευρωπαϊκή μας ντροπή.

32 σχόλια:

  1. Καταπληκτικό άρθρο, γλυκόπικρο λόγω της αναφοράς στην υπέροχη αυτή και πλέον κατεστραμμένη πόλη.

    Σαπούνι Αλέππο αγοράζω από τη najel, δεν ξέρω αν είναι καλό πάντως λέει ότι είναι παραδοσιακό. Θέλω να το δοκιμάσω και στο πρόσωπο αλλά φοβάμαι την επαφή με τα μάτια. Μυρίζει όμως ακριβώς έτσι! Φρεσκάδα μαζί με ήλιο. Τι υπέροχα που το περιέγραψες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλώς τη Μαριλενα την μικρή :)
    Νομιζω ότι είναι καλό το σαπουνι που χρησιμοποιείς, θεωρητικά θα πρέπει να είναι ιδανικό και για το πρόσωπο. Μερσι γιατα καλα λογια

    ΥΓ: στο email σου θα απαντησω οταν επιστρεψω στην Ελλαδα, δεν σε ξεχασα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ενημερωτικό, εμπνευσμένο, συναρπαστικό! Σκεφτόμουν κάτι ανάλογο πρόσφατα σχετικά με το (χ)αλέπικο πιπέρι, κι αυτό δεν βρίσκεται..
    Η μυρωδιά της φρεσκιας δάφνης είναι υπέροχη, έχω κλαδάκια και τα μυριζω, κρατάνε τη μυρωδιά τους ακόμα και ξερά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ευχαριστώ heart,
    δεν ήξερα ότι υπήρχε τέτοιο πιπέρι..
    'Εχει μια μυρωδιά το σαπούνι πολύ πιο έντονη από τα φύλλα της δάφνης, μου κάνει εντύπωση πως ένα έλαιο επιβιώνει της καυστικης σοδας που συνηθως ισοπεδώνει όλες τις μυρωδιές.

    ΥΓ: άσχετο, τι κρυο ειναι αυτό :(

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. διάβασε αυτό: http://www.bostanistas.gr/?i=bostanistas.el.article&id=1609

    (εδώ κάπως ζέστανε:)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. α, ευχαριστώ heart! δεν το ήξερα

    πως; ζέστανε; δεν το δέχομαι! Έφαγα κάτι -7 με αέρα, άλλο πράγμα σου λέω. Είχε παγώσει και το χιόνι και κάναμε πατιναζ στα πεζοδρόμια. Bέβαια, να τα λέμε κι αυτά, έκανα δερματάκι super fresh.

    ευτυχώς αύριο I am back home! :) :) λέει έχει κρύο και στην Ελλάδα, καλά τώρα.
    Δεν κάνει κρύο στην Ελλάδα.
    Κρύο δεν έκανε ποτέ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλημέρα σας και συγχαρητήρια για το Blog σας, τόσο για το περιεχόμενό όσο και για την αισθητική του. Θα ήθελα να ρωτήσω αν θα βοηθούσε το σαπούνι να έβαζα το ελαιόλαδο σε φύλλα δάφνης για να εμπλουτιστούν οι ιδιότητές και το άρωμά του. Σας ευχαριστώ πολύ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. καλημέρα σας Ορέστη!
      Και βέβαια μπορείτε να φτιάξετε εκχύλισμα φύλλων δάφνης σε ελαιόλαδο και να το χρησιμοποιήσετε για παρασκευή σαπουνιού. Θα πάρετε ένα λάδι με τις ευεργετικές ιδιότητες των φύλλων της δάφνης: αναλγητικό, αντισηπτικό, αντιφλέγμονώδες το οποίο θα μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε και σε άλλα σκευάσματα εκτός από σαπούνια. (http://beautyelixirs.blogspot.com/2006/09/blog-post_17.html)
      2 σημεία προσοχής:
      1) Κι εγω χρησιμοποιώ εκχυλίσματα βοτάνων στα σαπούνια. Υπάρχει μεγάλη συζήτηση αν οι ευργετικές ιδιότητες των εκχυλισμάτων επιβιώνουν της καυστικής σόδας. Παρόλα αυτά προσωπικά δεν πτοούμαι.
      2) Το σαπούνι που θα παραξετε δεν θα μοιάζει με Aleppo soap γιατί θα του λείπει το έλαιο των καρπών της δάφνης το οποίο έχει διαφορετική σύσταση απο αυτή του ελαιολάδου. Εσείς θα πάρετε ένα σαπούνι ελαιολάδου, λιγότερο καθαριστικό αφου δεν θα υπάρχει λαουρικό οξυ με πολύ περιποιητικό της επιδερμίδας δε και με τις ιδιότητες των δαφνόφυλλων - hopefully.

      Διαγραφή
    2. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

      Διαγραφή
    3. καλημέρα, μια χαρά τα είπατε.
      και ένα σαπούνι με ελαιολάδου εκχυλισμένου με φυλλα δάφνης ακούγεται περίφημο.
      Το 50% δεν είναι απαραίτητο, είναι απλά η πιο πολυτελής εκδοχή του σαπουνιου καθότι το δαφνέλαιο είναι ακριβό.
      Υπάρχουν στην αγορά και σαπούνια με 5% δαφνελαιο και συγκαταλέγονται στα Aleppo soaps.
      Ένα 10% - 15% δαφνέλαιο και το υπόλοιπο εκχυλισμένο ελαιολαδο, ακούγεται θαύμα :)

      Διαγραφή
    4. Ευγενικέ Ορέστη,
      Κατά λάθος έσβησα το σχόλιο σας στην απάντησή μου. Δεν υπήρχε καμμιά πρόθεση και δεν σβήνω ποτέ σχόλια αναγνωστών.
      Ευχαριστώ για την κατανόηση.

      Διαγραφή
  8. Παραμυθένιο Σαπούνι. Εξαιρετική η αναφορά -και η νοερή μεταφορά μας- σε Ανατολίτικες γειτονιές γεμάτες νότες και άρωμα.Ιδιαίτερος πολιτισμός και αγαπημένος..
    Οπωσδήποτε θα φτιαχτεί αυτό το Σαπούνι και μάλιστα στη royal εκδοχή.Το προορίζω κι εγώ για τα μαλλιά και είμαι σίγουρη ότι θα έχει άριστα αποτελέσματα.
    Αυτό που γράφεις στο τέλος για το προσφυγικό αγαπητή Witch μου "να ξεπλύνει την ευρωπαίκή ντροπή μας"
    ....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. το ήξερα ότι θα σου αρέσει αγαπημένη sadigi :)

      καλά λες, σειρά τώρα έχει το royal, σκεφτόμουν να πάρω κάτι πιο παραδοσιακό σε καλούπι για να τιμήσουμε δεόντως αυτό το σαπούνι.

      ΥΓ η ευρωπαική ντροπή δεν περιορίζεται μόνο στο συριακό δυστυχώς. Έχουμε απίστευτα κοντή ιστορική μνήμη.

      Διαγραφή
  9. Πολυ ενδιαφερον σαπουνι! Και ωραιο αρθρο :)

    Ελσα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Πηγη εμπνευσης το άρθρο μπράβο!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Καλημέρα και πάλι πολυμήχανη μάγισσα. Δεν χορταίνω να διαβάζω τις συνταγές και τις προτάσεις σου. Ολες με πολύ μεράκι, κέφι και χρησιμες πληροφορίες.
    Διαβάζοντας για το δαφνέλαιο και την περιγραφή του μοσχομυριστού σου σαπουνιού, αποφάσισα να αγοράσω δαφνέλαιο για να φτιάξω σαπουνάκι.
    Ελπίζω βέβαια αυτό που αγόρασα εδώ στην Αθήνα να είναι καλής ποιότητας γιατί το βλέπω πολύ πράσινο.
    Είδα οτι χρησιμοποίησες υπερλίπανση 6%, με ποιο κριτήριο καθορίζουμε αυτο το ποσοστό ?
    Μπορώ να χρησιμοποιήσω 8 ή 10% .
    Σε ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Kitty, την καλησπέρα μου από τις μελαγχολικές Βρυξέλλες :)

    βέβαια μπορείς να χρησιμοποιήσεις 8% ή 10%. Το δικό μου κριτήριο είναι το self life του σαπουνιού. Μια μέση υπερλίπανση δίνει συνδυασμό προστασίας και διάρκειας ζωής του σαπουνιού. Μεγάλο ποσοστό ασαπωνοποίητων λιπαρών οξέων είναι επιρρεπές στην οξείδωση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Καλημερα σας.και καλως σας βρηκα.εκανα σαπουνακι με δαφνελαιο ψυχρης εκθλιψης και ελαιολαδο που ειχα ριξει μεσα φυλλα δαφνης.και μου εχει γινει ενα χρωματακι φυστικι.σωστο δεν ειναι ετσι?περιμενω ακομα 20 μερες να το χρησιμοποιησω πως και πως.ευχαριστω πολυ καλη συνεχεια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Α ξεχασα.500γρ εκχυλισμενο δαφνελαιο σε ελαιολαδο και 100γρ δαφνελαιο ψυχρης εκθλιψης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. καλημέρα achillas και καλώς ήλθατε

      Το φυστικί είναι πολύ σωστό, μάλλον θα ξεθωριάσει με τον καιρό. Λογικά θα γίνει μπεζ με πράσινη καρδιά :)

      Σε 20 ημέρες? αν χρησιμοποιήσατε την ψυχρή μέθοδο κάντε το τουλάχιστον τρίμηνο και κατά προτίμηση χρόνο γιατί έχει μεγάλη πσότητα ελαιόλαδου που απαιτεί πλήρη ωρίμανση των σαπουνιών και της υπομονής μας.

      Μπορείτε να μας πείτε από που αγοράσατε το δαφνέλαιο ψυχρής έκθλιψης;

      Διαγραφή
    2. Καλησπερα σας,ειστε καλα?τα "παιδακια" μου κλεινουν τριμηνο σε 20 μερες αρα θα τα αφησω για αρκετο καιρο ακομα.το δαφνελαιο το πηρα απο εταιρια που πουλαει βιολογικα λαδακια.να πω την εταιρεια η θα φανει διαφημιση? Δεν λεω αν δεν μου πειτε.τωρα εκανα 1,300γρ με βουτυρο κακαο,φοινικελαιο,και ελσιολαδο.εριξα μεσα και αιθερο λεβαντας 20 σταγονες αλλα μυρωδια τσου.συγνωμμη για το μεγαλο κειμενο.ευχαριστω πολυ

      Διαγραφή
  15. Καλημέρα κα πάλι.
    Ηλιόλουστη και δροσερή σήμερα η Αθήνα, έχει και ένα ωραίο αεράκι που μου φτιαχνει το κέφι.
    Λέω να ξεκινήσω σήμερα το σαπουνάκι.
    Μια μικρή ερώτηση . Κάνει πλούσιο αφρό ή θα χρειαστει την βοήθεια του λαδιου καρύδας?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. καλημέρα kitty, να το φτιάξεις το σαπουνάκι.

      Believe it or not, το σαπούνι αυτό δεν το έχω πειράξει, το άφησα να ωριμάσει για 1 χρόνο ακολουθώντας την aleppo παράδοση.

      Αν ξανα-διαβάσεις αυτά που αναφέρω για τη σύσταση του δαφνέλαιου, θα δεις ότι περιέχει κατά 16% λαουρικο οξύ που ειναι και το βασικο οξύ του ελαίου καρύδας, όπότε ένας είδους αφρός είναι αναμένόμενος.

      Εννοείται πως μπορείς να προσθέσεις και επιπλέον λάδι καρύδας. Και το σαπούνι θα λέγεται ακόμη "σαπούνι με δαφνέλαιο". Δεν θα λέγεται όμως "σαν το aleppo soap" :)

      καλή επιτυχία!

      Διαγραφή
    2. Εφιαξα σειμερα σαπουνι...και απο πανο βλεπο λαδη. Τι εκανα λαθος ....????? Ευχαριστο.

      Διαγραφή
  16. θα ήθελα να προτείνω ιδέα για σαπούνι, με ενεργό άνθρακα, και τίτλο "άνθρακες: ο θησαυρός". Τι λέτε επί τούτου;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. η ιδέα είναι άψογη :)
      δεν έχω φτιάξει ποτέ και δεν έχω και την πρώτη ύλη (θεωρητικά πρεπει να μπορω να τη βρω). 'Εχω δει όμως φωτό με τα υπέροχα κατάμαυρα σαπούνια!

      Διαγραφή
  17. Το Ταραξάκο έχει θεραπευτική ιστορία που κρατά από την αρχαιότητα τόσο των Κινέζων, όσο και των Ινδιάνων αλλά και των αρχαίων Ελλήνων για πολλές διαταραχές.Ταραξάκο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Καλησπέρα .. έχω φτιάξει Δαφνελαιο με κραμβαιλεο και βγήκε πολύ μυρωδάτο και έχει σκούρο πράσινο χρώμα αυτό όμως δεν ξέρω ποια τιμή σαπωνοποίησης . ;??

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. χρειαζεται να επισκευθειτε καποιο site οπως το soapcalculator και να βαλετε τις αναλογιες των υλικων σας

      Διαγραφή
  19. Είναι ίδια με το κραμβαιλεο η αλλάζει η τιμή σαπωνοποίησης .. λόγο που το έφτιαξα εγώ με το κραμβαιλεο ..

    ΑπάντησηΔιαγραφή

την αρωματοάπόψή σας πλιζ :)