παραδοσιακό σαπούνι με ελαιόλαδο (ιστορίες, παραλλαγές & πειράματα)

σαπούνι ελαιολάδου, παραδοσιακό ελληνικό σαπούνι, το μεσογειακό σαπούνι (4) 

Αν πιστεύατε ότι τα μαθήματα της ιστορίας του σαπουνιού έληξαν, έχετε λάθος. Με το σημερινό άρθρο φθάνουμε στο τελευταίο μας κεφάλαιο. Από τον άλλο μήνα αρχίζουν οι εξετάσεις.

Το νοητό μας ταξίδι στην ιστορία του σαπουνιού διαρκεί πάνω από ένα χρόνο. Σταθήκαμε σε πολλούς και νοσταλγικούς σταθμούς όπως  το Χαλέπι, τη Μασσαλία, την Καστίλη και τη Δυτική Όχθη για να καταλήξουμε σήμερα εκεί που αγαπάμε. 

Επιστροφή στα πάτρια. 

κρέμα προσώπου με ρόδι, σύσφιξη & αντιγήρανση

Το άρθρο αυτό προορίζονταν για τις παραμονές της πρωτοχρονιάς με τα λαμπρά ρόδια να πρωταγωνιστούν για να έλξουν καλοτυχία και αφθονία. Αλλά όπως λέει και η heart, ποτέ δεν είναι αργά μιας και τα "κοπή πίτας celebrations" βαστούν μέχρι τον Μάρτιο. Εμπρόθεσμα λοιπόν δημοσιεύω τη ρόδινη αυτή συνταγή που υπόσχεται αναγέννηση και νεότητα για όλο τον χρόνο.

σαπούνι με 100% ελαιόλαδο (Καστίλης είπατε;)

σαπούνι ελαιολάδου, παραδοσιακό ελληνικό σαπούνι, Jabón de Castilla, Nablus soap (صابون نابلسي) το μεσογειακό σαπούνι (3) 

Για το άρθρο αυτό, η αρχική μου πρόθεση ήταν η διαδρομή στις πόλεις τις φημισμένες για το σαπούνι ελαιολάδου είτε αυτές βρίσκονται στην Ελλάδα είτε σε άλλες χώρες της Μεσογειακής λεκάνης. Είχα στο νου μου λοιπόν ένα ολοκληρωμένο άρθρο. Κι έτσι έκανα. Όμως, το ταξίδι ήταν μακρύ, μια πληθώρα γεύσεων και αρωμάτων που όμως έδιναν μια ασαφή επίγευση. Σε συνδυασμό μάλιστα με τη συνταγή και τα τεχνικά τρικ, το μενού ήταν μάλλον βαρύ. Αποφάσισα λοιπόν το ταξίδι αυτό να γίνει σε 2 δόσεις, η μια εκτός και η άλλη εντός Ελλάδας. Φύγαμε!.

Κάποιους μήνες πριν αρχίσαμε ένα ρομαντικό ταξίδι στη ιστορία του σαπουνιού με πρώτο σταθμό το μαγικό σαπούνι από το Χαλέπι. Δεύτερος σταθμός η Μασσαλία η πόλη που έθεσε τους κανόνες της παραγωγής σαπουνιού διεθνώς.

Τρίτος σταθμός είναι το σαπούνι από 100% ελαιόλαδο. Όμως πρέπει να επιλέξω έναν αντιπροσωπευτικό προορισμό. Τι να κάνω; Να πάω στην Ανατολή; να πάω στη Δύση; μήπως να πάρω τη βοήθεια του κοινού; των blogo-σαπωνομαγείρων; Τότε τα πράγματα είναι απλά, το 90% θα μου έλεγε: επόμενος σου προορισμός είναι το σαπούνι Καστίλης φυσικά.  Φυσικά. Έχουν δίκιο όμως;

Ας πεταχτούμε μέχρι την Ισπανία.

body butter με καρύδα & karité (εύκολο και παραδεισένιο)

Όπως λέγαμε στο προηγούμενο πoστ, το βράδυ εκείνης της μοιραίας Παρασκευής του αποτυχημένου (;) παξικοπήματος της γείτονος -τις συνέπειες του οποίου δεν μπορούμε ακόμα να συλλάβουμε- είμασταν μαζί με την Μ., τη συμπαθή φίλη μου, στο σπίτι μου όπου και της παρέδιδα αναγκαστικά μαθήματα κρεμοφτιαχτικής.

Εφόσον ο πρώτος στόχος, η παρασκευή ενυδατικής κρέμας βασισμένη στην “παιδική συνταγή της επιτυχίας” είχε στεφθεί με απόλυτο σουξέ, βάλαμε πλώρη νυχτιάτικα για το “παιδικό body butter” το οποίο κατά την ελαφρώς εμμονική φίλη μου έπρεπε να γίνει με ένα βούτυρο και ίσως-ίσως και λίγο κερί: “Nα, κάτι απλό που θα το έχω μαζί μου παντού στη Φολέγανδρο”. Και φυσικά, το βούτυρο έπρεπε να ήταν το αγαπητό μας karité. 

κρέμα ενυδάτωσης προσώπου, σούπερ εύκολη & αποτελεσματική

Ιούλιος. Παρασκευή απόγευμα. Κάθομαι στη βεράντα με το βλέμμα στο πουθενά, ανυποψίαστη για το επερχόμενο πραξικόπημα (;) στη γείτονα. Πίνω καφέ με αργό, εκνευριστικά αργό ρυθμό αποφεύγοντας να κοιτάξω δίπλα μου: το τελευταίο κομμάτι από ένα μπαμπού σαλονάκι, μια πολυθρόνα που περιμένει υπομονετικά να τη βάψω.

Ακριβώς τη στιγμή της μεγάλης απόφασης, την ώρα που συγκέντρωνα τα σύνεργα, χτυπά το κουδούνι: Είναι η Μ., η συμπαθής φίλη μου. 

"Τους παράτησα όλους για να πιούμε καφέ!" 
(Aαα τι καλά, τη γλύτωσα).
"Θα με μάθεις να φτιάχνω κρέμες; έλα, το υποσχέθηκες!"
(Ωωω, την πάτησα). 

αναπλαστική κρέμα νυκτός με έλαιο άργκαν (moroccan argan oil) ~ προετοιμασία για τον ήλιο & αποκατάσταση~

Με τούτα και με κείνα φτάσαμε στην επαύριο του Brexit. Οι αναμνήσεις μας πλέον θα έχουν άλλου τύπου ορόσημα: τα capital controls,  ένα ατυχές δημοψήφισμα, το Brexit προσφάτως.

Μολαταύτα το καλοκαίρι είναι εδώ. Και το καλοκαίρι είναι Ήλιος. 

In fact, λόγω της φύσης και της θέσης της χώρας μας και όσον αφορά την έκθεση στον ήλιο δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν έχουμε επαρκή πληροφόρηση. Δημοσιεύματα του τύπου «Ήλιος: φίλος ή εχθρός;» και δερματολόγοι που (δικαίως) μας κατηχούν αφθονούν τέτοια περίοδο. Θέλοντας να αποφύγω κοινότυπες επαναλήψεις, I summarize hereby:

σπιτικό αντισηπτικό: το ξύδι των τεσσάρων κλεφτών (συνταγή & παραμύθι)

Elixir de vinaigre des quatre voleurs - Four thieves vinegar 

Αυτό το ποστ το κρατούσα στα drafts από το 2006. Κατά καιρούς το συμπλήρωνα αλλά πάντα στέκονταν εκεί ημιτελές. Aν και πίστευα πως ελάχιστες ελπίδες είχε να ολοκληρωθεί, δίσταζα  να το διαγράψω μια και η ιστορία (ή ο μύθος) αυτού του σκευάσματος είναι κομμάτι της ιστορίας της βοτανολογίας. Παρότι έμεινε δέκα χρόνια στο συρτάρι, ήρθε και η δική του ώρα. Κάλλιο αργά παρά ποτέ λοιπόν, ορίστε ένα μακροσκελέστατο (indeed) πόστ. Enjoy! 

Τα φοβερά χρόνια της Μεγάλης Πανώλης στη Μασσαλία (1720-1722), λίγοι κατόρθωσαν να επιβιώσουν από την επιδημία που αποδεκάτισε τον πληθυσμό. Ανάμεσα στους επιζήσαντες ήταν και τέσσερις κλέφτες που αν και λήστευαν τους ασθενείς και συλούσαν τους νεκρούς, αυτοί έμειναν ανέπαφοι. Όπλο τους ήταν ένα βοτανικό σκεύασμα που τους προστάτευε. Οι εκδοχές της ιστορίας αυτής είναι τόσες όσες και οι διαφορετικές φόρμουλες της συνταγής. Κατά μία εκδοχή η θαυματουργή αυτή συνταγή έγινε γνωστή όταν οι κλέφτες της Μασσαλίας συνελήφθησαν και για να τους χαριστεί η ζωή αποκάλυψαν τη μυστική φόρμουλα.
Υπάρχει μια παρόμοια ιστορία που εκτυλίσσεται στην Τουλούζ, πολύ νωρίτερα, γύρω στο 1630, με διαφορετικό όμως τέλος: αν και οι (τέσσερεις πάλι) κλέφτες αποκαλύπτουν τη συνταγή, εν τούτοις εκτελούνται.

έλαιο κάνναβης, το πολύτιμο (ενυδατική κρέμα προσώπου με έλαιο κάνναβης & σαπούνι)

Μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια για την καλλιέργεια της κάνναβης. Αν θα μπορούσαμε να βάλουμε για λίγο στην άκρη τις προκαταλήψεις και τα πικάντικα ανέκδοτα, θα μπορούσαμε ίσως να συμφωνήσουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα superfood ή ένα supercosmetic.

Cannabis Sativa, Cannabaceae 

Η κάνναβη ανθοφόρο αυτοφυές φυτό της Κεντρικής και της Δυτικής Ασίας, καλλιεργείται από τον άνθρωπο εδώ και χιλιάδες χρόνια κυρίως για τις φυτικές της ίνες από τις οποίες κατασκευάζονται σχοινιά, υφάσματα και ενδύματα, για το φυτικό έλαιο των σπόρων της τόσο για διατροφικούς λόγους όσο και για φωτισμό, για τη θεραπεία ασθενειών αλλά και για τη χρήση της ως ευφορικό μέσο.
Oι ίνες των φύλλων της κάνναβης περιέχουν κανναβινοειδή, ενώσεις με ισχυρή καταπραϋντική δράση.

Τα παλαιότερα των αρχαιολογικών ευρημάτων για τη χρήση της κάνναβης θα μας οδηγήσουν στο 8.000 π.Χ. στην επαρχία Jiangxi της Κίνας. Αναφορές στη θεραπευτική της χρήση υπάρχουν και σε αιγυπτιακούς πάπυρους (1.500 π.Χ), αλλά και στο έργο του Διοσκουρίδη De Materia Medica τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Η καλλιέργεια του φυτού συνεχίζονταν επί χιλιετηρίδες και μέχρι περίπου το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα οπότε και απαγορεύτηκε σχεδόν καθολικά.

κρέμα χεριών, επανορθωτική, θρεπτική και φυσικά..σπιτική! (DIY SOS hand cream)

Πολύ τα ταλαιπώρησα τα χέρια μου τελευταία. H επίμονη σαπωνοπαραγωγή και το κρύο της κεντρικής Ευρώπης έδωσαν στα ωραία μου τα χεράκια τη χαριστική βολή. Τις προηγούμενες βολές τις έδωσε το μυαλό μου. Πάντα ήταν έτσι αλλά η κατάσταση επιδεινώθηκε επί εποχής των Memoranda of Understanding. Στο δε Τρίτο MoU η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Τα χέρια υλοποιούν συνεχώς τις εντολές που εφευρίσκει το μυαλό για να δραπετεύει: φτιάξατε το σπίτι; τον κήπο έτσι θα τον αφήσετε; αυτή τη συρταριέρα μπορείτε να τη βάψετε εσείς και μην τεμπελιάζετε, να φρεσκάρετε και τις μπαλκονόπορτες! On top, κερασάκι στην τούρτα, ήρθε και μια ύποπτα εμμονική τάση για καθαρισμό και επανακαθαρισμό του σπιτιού λες κι έχει θρονιαστεί παντού εκεί μέσα το πολιτικό σύστημα. 

Μ΄αυτά και μ’αυτά θέλω να σας πω πως έπρεπε να φτιάξω μια θρεπτική & επανορθωτική κρέμα για τη Διάσωση των χεριών mou.

σαπούνι Μασσαλίας (savon de Marseille)

savon de Marseille, το μεσογειακό σαπούνι (2)

Αν θέλαμε να συνεχίσουμε το νοητό μας ταξίδι στην ιστορία του σαπουνιού, θα αφήναμε πίσω μας το Χαλέπι -τον πρώτο και γοητευτικότερο σταθμό- με κατεύθυνση τη Λαττάκεια (Λαοδίκεια), το κυριότερο λιμάνι της Συρίας. Από εκεί θα πλεύσουμε στη Μεσόγειο με προορισμό την Μασσαλία, περιβόητη για την μπουγιαμπέσα και το σαπούνι της.

σαπούνι με δαφνέλαιο

Σαπούνι με ελαιόλαδο και δαφνέλαιο, Savon d'Alep, Aleppo soap, το μεσογειακό σαπούνι (1)

Αν ρωτήσει κάποιος ποια είναι η παλαιότερη συνταγή για σαπούνι, πιθανόν η απάντηση να μας πάει στο 2.200 π.Χ. στη Βαβυλώνα όπου ανάμεσα στις πολυάριθμες πηλίνες πινακίδες που ανέδειξαν οι αρχαιολογικές ανασκαφές βρέθηκε και μια με τη συνταγή ενός είδους σαπουνιού από νερό, στάχτη και έλαιο κασσίας (Cinnamomum cassia).

 Αν πάλι ερευνούσαμε για την ιστορία του σαπουνιού –η σχετική βιβλιογραφία είναι περιορισμένη- θα βρισκόμασταν μπροστά σε μια σειρά από ρομαντικές ιστορίες που εμπλέκουν βασίλισσες της ελληνιστικής περιόδου, σταυροφόρους και εμπόρους του δρόμου του μεταξιού. Από τα πραγματικά ελάχιστα βιβλία που κυκλοφορούν και περιέχουν ιστορικές πηγές προκύπτει ότι η παραγωγή σαπουνιού –σε πολύ μικρή ή οικιακή κλίμακα- ξεκίνησε από την Ανατολική Μεσόγειο με πρώτες ύλες το ελαιόλαδο που υπάρχει εν αφθονία στην περιοχή από την αρχαιότητα, τη σόδα (αλκάλι) που προέρχονταν από την καύση φυτών ενδημικών στις παραθαλάσσιες περιοχές και το νερό.

σαπούνι με λεμόνι & γιαούρτι, είναι δροσιστικό!

Savon au citron & yaourt - Lemon yogurt soap, το πατριωτικό σαπούνι (5)

Κι ενώ η απουσία του Van Gel γέμιζε χαρά και νόημα τη ζωή μου, δέχτηκα τηλεφώνημα: Δεν άντεξε άλλο την υγρασία του πύργου – arthritis is killing me- και αποφάσισε να έρθει στην Αθήνα. Τώρα, λιάζονταν στο da capo φλυαρώντας με δύο φίλους του βουλευτές, αριστερούς και πίνοντας διπλό espresso σκέτο. Aύριο θα έρθει να με δει, να δει και πως προχωρά το project.

Ok then. Ένα ακόμη πατριωτικό σαπούνι τον περιμένει.

H ιδέα για το savon au citron & yaourt μου ήρθε όταν διάβαζα το βιβλίο της συμπαθούς Anne Watson η οποία φαίνεται να είναι και έμπειρη και να έχει πειραματιστεί αρκετά με τα πρόσθετα υλικά των σαπουνιών της. On the other hand, ελάχιστοι είναι οι σαπωνοποιοί που δεν έχουν πειραματιστεί με τα μισά -τουλάχιστον- υλικά της κουζίνας τους, ιδιαίτερα τον πρώτο καιρό του ενθουσιασμού. Για μένα, που έχω μια κλίση να ενσωματώνω το γάλα και τα παράγωγά του στο σαπούνι, αυτή η συνταγή φαντάζει τέλεια. Γιατί όμως;

βοτανική κρέμα με αλκάννα (alkanna tinctoria)

Ένα δεκάλεπτο αφότου τέθηκε η πόλη των Βρυξελλών σε κατάσταση κόκκινου συναγερμού  τηλεφώνησε ο Van Gel για να μου ανακοινώσει τα επιπρόσθετα μέτρα που θα λάμβανε για να αυξήσει το βαθμό ασφάλειας των κινήσεων του. Σωστά. Δεν θα μπορούσε να αναλάβει το ρίσκο να στερήσει από την ανθρωπότητα το δώρο της ύπαρξής του. 

Δήλωσε λοιπόν ότι φεύγει από το κέντρο της πόλης, μετακομίζει προσωρινά και για όσο διαρκεί η κατάσταση συναγερμού σε μια περιοχή απλή, λιτή και απέριττη.

χειροποίητα σαπούνια με φυσικό χρώμα (Dinant)

Και πάνω που ζούσα τον έρωτά μου με τον Κίμωνα, ήρθε κι ο Van Gel για την Δεύτερη Αξιολόγηση. Κυρίως όμως ήρθε για να σκοτώσει οπαιαδήποτε ιδέα σχετίζεται με σαπούνι (ενός ακόμα) γάλακτος. Γιατί εδώ που τα λέμε θα μπορούσα να εμπλουτίσω τη συλλογή και με σαπούνια από γάλα προβατίνας ή φοράδας τουλάχιστον. Προφανώς θα είχε κάνει την άσκηση, θα του περίσσεψαν 2-3 ζωντανά και ήρθε φουριόζος για να με αποτρέψει.

νέος άνδρας στη ζωή μου

Ήρθε ο Κίμων.

Ο Κίμων κοιτά προς τα αριστερά

σαπούνι με γάλα γαϊδούρας!

Savon au lait d’ ânesse – Donkey milk soap, το πατριωτικό σαπούνι (4)

Και να, έφτασε η πολυπόθητη στιγμή, η στιγμή dreams come true για κάθε τίμια αγωνιζόμενο σαπωνοποιό: με υπερηφάνεια και χαρά (συγκινημένη φουλ που θα’ λεγε και η αγαπημένη μου sadigi), σας παρουσιάζω το πρώτο μου σαπούνι με γάλα όνου.

 Όταν, πριν χρόνια, έλεγα σε φίλους ότι επιθυμώ να φτιάξω σαπούνι με γάλα γαϊδούρας, εισέπραττα τρελό δούλεμα. Τώρα, πριν προλάβω να ανακοινώσω την εν λόγω παρασκευή, με τρέλαναν στο παρακαλετό. Πτωχοί τω πνεύματι, σε κανένα δεν θα δώσω. 

σαπούνι με γάλα κατσίκας (αιξ-en-savon)

Savon au lait de chèvre – Goat milk soap, το πατριωτικό σαπούνι (3) 

Κύκλοι των Βρυξελλών με πληροφόρησαν πως ο Van Gel αναχώρησε εσπευσμένα για την Ψαρού για να λιαστεί παρέα με την σκληρή εκπρόσωπο του IMF (IM a Frick), Κήρα Αλοιφέσκου. Τους συνόδεψε γνωστός Αθηναίος κοσμικός που πιάνει στασίδι εκεί από τον Μάιο. Χαρούμενη που δεν θα είχα τον Van Gel έστω και προσωρινά στα πόδια μου, προχώρησα στο επόμενο milestone του project: πατριωτικό σαπούνι με γάλα σεμνής αιγός.

Γενικά τα σαπούνια γάλακτος είναι μια ελκυστική επιλογή που δίνει πολυτέλεια στο μπάνιο. H αντικατάσταση ενός μέρους ή και όλης της ποσότητας του νερού με γάλα δίνει σαπούνια με κρεμώδη, πλούσιο και πυκνό αφρό άκρως περιποιητικά για την επιδερμίδα. Τα δε σαπούνια με γάλα κατσίκας χάρη στον βελούδινο αφρό τους θεωρούνται πραγματική ντελικατέτσα.

Σαπούνι με μέλι και γάλα

Savon au lait & au miel – Milk & honey soap, το πατριωτικό σαπούνι (2) 

Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι του πρηγούμενου post και ο Van Gel, (o αδυσώπητος Ολλανδός) επανεμφανίστηκε λέγοντάς μου:

Είναι η ώρα της πρώτης αξιολόγησης. Το σαπούνι πορτοκαλιού που έφτιαξες είναι μια αρχή αλλά δεν είναι αρκετό. Για να επανακτήσεις την εμπιστοσύνη που χάθηκε θα πρέπει να προχωρήσεις σε γενναίες αποφάσεις, είναι πάρα πολλά αυτά που πρέπει ακόμη να γίνουν και γι’αυτό χρειάζεται να δουλέψουμε πολύ σκληρά. Μόνο έτσι θα μπορέσεις να αυξήσεις την παραγωγικότητά σου και να γίνεις ανταγωνιστική.

Σαπούνι με πορτοκάλι και μέλι

¨
Savon à l'orange & au miel - Orange honey soap: το πατριωτικό σαπούνι

Ο Van Gel, φίλος μου Ολλανδός, λαχανάκι αξιωματούχος Βρυξελλών πολύ κοντά στο Eurogroup μου είπε: Να ξαναρχίσεις το blogging για να μη χάσεις και το μυαλό σου. Ο στυγνός αξιωματούχος, έμπειρος διπλωμάτης, εύστοχα χρησιμοποίησε τον κοινότατο συμπλεκτικό σύνδεσμο (και) για να υπαινιχθεί τα ήδη χαμένα (ελπίδα, πίστη, σοφία και ενδεχομένως κάποια euros).

Η αλήθεια είναι ότι η εμπιστοσύνη μου στους αξιωματούχους που στοίχειωσαν τη ζωή μας τον τελευταίο καιρό είναι μηδαμινή. Τέτοια ώρα - τέτοια λόγια η αρωματική μαγειρική μπορεί να θεωρηθεί προκλητική αυθάδεια. Αν βρίσκεσαι όμως στον πάτο στο πηγάδι η επιστροφή σε παρέες μπορεί και να ’χει πλάκα. Ίσως γι’ αυτό το λόγο σε κάποια μαγειρικά blogs τον τελευταίο καιρό το παστίτσιο πάει σύννεφο. Ίσως ο Van Gel να έχει δίκιο.&nbsp

Επιστροφή ή επίσκεψη αβρότητας δεν γνωρίζω.